HIP-TIME MAGAZINE 32
Plein bij Crackstate omstreeks 1976
Dit ‘maagdelijke’ plein in de late middagzon ligt als-het-ware te wachten op de gasten voor de opening van de in gebruikneming van de uitbreiding van het gemeentehuis met het administratiegebouw. Deze fotonr. 302 heeft een ‘plusminus’-datering meegekregen van de fotobeheerders van het museum Willem van Haren. Waarom? Wel, dat is simpel: de fotograaf is niet bekend; het lijkt waarschijnlijk dat het een foto is die in de krant heeft gestaan; het heeft jaren gelegen in een ‘schoenendoos’ zonder dat er iemand naar omkeek ! Ziedaar, de simpele verklaring van de datering ± 1979. Dat het achter Crackstate ligt, leidt onvermijdelijk tot de conclusie dat de fotograaf op de K.R. Poststraat heeft gestaan. Links langs het nieuwe kantoorgebouw vangen we nog net een glimp op van het pakhuis van ijzerhandel Gerrit Overdiep aan de zuidkant van de Oude Kerkstraat. Rechts een iets forsere glimp van een der R.K.-kerktorens.
Het bestuurlijke traject naar bovenstaand resultaat is - zoals gebruikelijk in de kleinstedelijke politiek - er eentje geweest van tien jaar. Na de officiële ingebruikname van het Gemeentehuis ‘Crackstate’ door Commissaris der Koningin mr. H.P. Linthorst Homan op 4 december 1952, nadat het in 1949 door een ruil (Crackstate tegen Oenemastate) met het rijk in het bezit is gekomen van de gemeente Heerenveen, blijkt al snel dat het gebouw weer te klein gaat worden voor de volledige secretarie. In 1966 wordt daarom al een commissie ingesteld ter voorbereiding van een plan tot uitbreiding van het bestaande, eventueel bouw van een nieuw gemeentehuis. Die commissie - bouwtechnisch begeleidt door directeur gemeentewerken ir. Baars - komt na een voorbereidende analyse van de bestaande toestand (tekortkomingen, gebreken, toekomstverwachtingen, enz.) in mei 1967 tot een behoefteplan met als conclusie: restauratie én uitbreiding Crackstate. Voor die optie wordt aangetrokken het destijds bekende Architectenbureau Kuiper en de Ranitz uit Rotterdam. In 1969 komen zij met een foeilelijke uitbreiding van Crackstate, vormgegeven in een fotomontage. De voorstellen worden uiteraard door de commissieleden Boltendal, van der Glas, Bruinenberg-van Renssen, de Bruyne, de Haan, Wierda-Haanstra, ir. Baars, en met secretaris J. Nauta ‘uit en te na’ besproken. Het resulteert tenslotte in een voorstel, welke door de Schoonheidscommissie van commentaar wordt voorzien. In een brief van 26 juni 1972 laten ze dat in niet mis te verstane bewoordingen weten. Wij citeren in de ‘wollige taal’ en de eindconclusie:
“Nevenbedoelde adviesaanvraag heeft een onderwerp van bespreking uitgemaakt in de dezer dagen gehouden vergadering van de Centrale Werkgroep onzer commissie. Het voorliggende ontwerp laat een gebouw zien van nogal aanzienlijke afmetingen. De commissie vreest dat de grote massa een te grote concurrentie zal aandoen aan het zeer waardevolle monument Crack State, waarvan de barokke beweeglijkheid bovendien vraagt om rustige achtergronden. De commissie is dan ook van oordeel dat naar de beperking van de bouwhoogte dient te worden gestreefd, alsmede naar een rustige eenvoudige hoofdvorm. Het hier voorliggende ontwerp schiet naar de mening der commissie zowel naar massawerking als naar gevelbehandeling ten enenmale tekort. Eén en ander moet waarschijnlijk mede worden verklaard uit de samenstelling der plattegronden, welke eveneens onrustig en gecompliceerd aandoen.
De commissie acht dit ontwerp onaanvaardbaar en is van oordeel dat een totale bewerking van het plan noodzakelijk is om tot een gebouw te komen, dat zich op bevredigende wijze zal voegen naar Crackstate en dat daarbij een aanwinst kan betekenen voor het geheel daarbij aansluitende complex van gebouwen. De Commissie meent Uw college derhalve te moeten raden verwezenlijking van dit ontwerp niet te bevorderen.” Kortom: niet doen !
Het gevolg van een en ander wordt dat gemeentewerken zelf aan de slag gaat voor het maken van een plan naar de ideeën van architect E. Bootsma, en onder mede-verantwoordelijkheid van den nieuwe directeur gemeentewerken W. Wagenaar. De resultaten zijn terug te vinden in een dossier met de titel ‘Uitbreiding gemeentehuis met administratiegebouw achter Crackstate’, o.a. de aanbestedingsadvertentie van 9 mei 1974 die daar nog aan toevoegt ‘aan de K.R. Poststraat’. De aanbesteding vindt plaats op een 40 pagina’s tellende, gestencilde ‘Bestek en Voorwaarden’. Diverse grote aannemers in Heerenveen en omgeving halen in het Posthuis de voorwaarden en schrijven erop in. Er wordt een bouwheer aangewezen en de gehele procedure wordt ‘afgerond’ met de officiële opening op 19 augustus 1976 door de Commissaris van de Koningin mr. Hedzer Rijpstra. Gastheren burgemeester Henk Hellinga en oudste raadslid Y.H. Jelsma spreken ook lovende woorden over dit initiatief; de eerste in het Nederlands, de laatste ‘yn it Frysk’.
We kunnen er op basis van dit gegeven rustig van uitgaan, dat bovenstaande foto omtrent de opening is genomen.
Wat is er na die bouwkundige ingrepen nu verdwenen ? Van de aardbodem verdwenen is het huis van bewaring, oftewel de ‘gevangenis’ die in Wereldoorlog II zo’n angstaanjagende reputatie heeft gehad. Kunt u zich de ambivalente reacties voorstellen van degenen, die er direct of indirect mee te maken hebben gehad ? Het puin is afgevoerd naar het perceel in Katlijk, waar wijlen Louis le Roy de basis legt voor de ‘ecokathedraal’. Sinds 15 april 1995 dient een authentiek brokstuk van één van de gevangenismuren - teruggehaald naar Heerenveen en geplaatst op de oorspronkelijke plek van de gevangenis - als gedenkteken ter nagedachtenis aan de slachtoffers van dit ‘Oord der Verschrikking’.
In de nieuw gebouwde vleugel is sinds 1976 de secretarie gehuisvest. Zij heeft de beschikking over de begane grond en één verdieping. Het oude gebouw behoudt enkele bureau’s, maar ook de kamers van de leden van het college van B. en W. en die van de gemeentesecretaris blijven daar. Representatie wordt voor die functies van essentieel belang geacht. Ook de vergaderkamer voor het college blijft in ‘Crackstate’, terwijl de huidige trouwzaal eerst ook wordt gebruikt als raadzaal. De uitbreiding van het aantal raadsleden en de groeiende belangstelling van de burgerij voor de raadsvergaderingen is de reden voor het zoeken naar een ruimere accommodatie voor de gemeenteraad. Als voorlopige oplossing is een ruimte gevonden in het gebouw van gemeentewerken vlakbij de spoorbaan, destijds Hiddingastraat/J.G. Weeninkstraat 2/Koornbeursweg 84.
Ter gelegenheid van deze uitbreiding van de administratieve ruimten is er tevens besloten een kunstwerk aan te kopen. Het wordt een keramiek-muurreliëf van Han Boerrigter, die wordt geplaatst bij de ingang van het gebouw naast de toegangsdeur op de westelijke gevelmuur. Als we uitgaan van de 1%-regeling van de bouwsom en lezen dat er fl.22.280.- voor moet worden betaald, dan kunnen we ons een voorstelling maken van de totale bouwsom.
Eind december wordt eveneens bij de hoofdingang van dit gebouw aan de K.R. Poststraat ook een bronzen beeldje van Sjouke Gabbes van Nijehaske geplaatst, naar een ontwerp van Suze Bosma-Berkhout, met verwijzing naar de avonturen van Robinson Crusoë op Zuidland in het boek van Daniël Defoe.
Amper 15 jaar later dienen de gemeentelijke ambities opnieuw te worden bijgesteld en worden niet alleen deze administratieve ruimten geamoveerd, maar sneuvelt ook de Schouwburg. Er moet plaats gemaakt worden voor ‘het stadskantoor’.
Stel ... dat de samenstelling van de Provinciale Schoonheidscommissie niet is veranderd sinds 1976, kan hun conclusie dan voor het huidige ontwerp van 1992 in dezelfde volzinnen luiden..????:
“Het voorliggende ontwerp laat een gebouw zien van nogal aanzienlijke afmetingen. De commissie vreest dat de grote massa een te grote concurrentie zal aandoen aan het zeer waardevolle monument Crack State, waarvan de barokke beweeglijkheid bovendien vraagt om rustige achtergronden. De commissie is dan ook van oordeel dat naar de beperking van de bouwhoogte dient te worden gestreefd, alsmede naar een rustige eenvoudige hoofdvorm.”
2012, oktober 14 - wibbo westerdijk - hip-backup
