HIP-TIME MAGAZINE 71
Stationsplein 1919. Deze stereoscopische, sepiakleurige foto-opname is gemaakt door de in het volgende verhaal beschreven fotograaf. Het is de Heerenveense architect-aannemer-molenmaker Jelmer Murks Visser, die fotografie als hobby beoefent in de eerste decennia van de 20e eeuw. Niet alleen dit beeld - onder nr. 07105 - bevindt zich in het museum Willem van Haren, maar ook nog een aantal andere door hem gemaakte topografische afbeeldingen en beelden van bijzondere gebeurtenissen. De heer Visser (geb. 1877) neemt de fotografie zeer serieus en wordt samen met o.a. de arts H.A. Veltman en J. de Ringh, opzichter bij Rijkswaterstaat, in januari 1923 mede-oprichter van de Heerenveensche Fotoclub. Deze groep toegewijde amateurfotografen noemen hun vereniging dan H.A.F.V. “Reflex”, voluit dus: Heerenveensche Amateur Fotografen Vereniging “Reflex”.
De ‘bijzondere’ gebeurtenis wordt beschreven in het Nieuwsblad van Friesland van dinsdag 2 december 1919 en speelt zich af op zaterdagmiddag de 29e november daaraanvoorafgaand. We willen U graag mee laten genieten van de authentieke tekst van het bericht. Het luidt als volgt:
“Heerenveen, 1 december. - Wie te Heerenveen een kindertelling had willen houden, behoefde Zaterdagmiddag slechts naar het spoorstation te gaan. Daar waren ze, voor zoover ze loopen konden, nagenoeg allemaal. Want Sinterklaas zou komen, rechtstreeks uit Spanje, met den trein van 1.27. De trein kwam binnen en met de andere reizigers kwam de vriendelijke oude bisschop in vol ornaat naar buiten, vergezeld van Pikkie, zijn roetzwarten knecht, en een heele bagage van zware koffers en doozen medevoerende. Een fotograaf stond al gereed, om hem te kieken! Nadat onder luid gejubel de eerste kennis was gemaakt, namen Sinterklaas en zijn knecht plaats in een open galakoets naast den gastheer te dezer plaatse, bij wien hij deze heele week logeeren zal. Twee fraaie schimmels voor de koets, koetsier en palfrenier in zware livrei op den bok. De blijde intocht had plaats, de koets voortdurend omstuwd door honderden en honderden kinderen.
Elken dag deze week zullen de grijze „bisschop uit Spanje" en zijn knecht een rondetocht houden door onze plaats en verschillende winkels bezoeken. En op Sinterklaasdag zelf zal hij in hoogst eigen persoon zijn cadeautjes brengen aan ieder „die daarvoor in aanmerking komt'', maar helaas alleen in die straten, waar zijn koets en paarden doortocht vinden kunnen, terwijl men hem in de nauwere straatjes en steegjes juist het allerliefst zou zien verschijnen. Maar het rijden over daken en schoorsteenen is nu eenmaal verboden bij politie verordening van Heerenveen-één.”
Er blijken meerdere redenen te zijn om van een ‘bijzondere’ gebeurtenis te spreken. Publicitair interessant is het onder het kopje ‘Geschiedenis van de week’ in de Graafschapsbode van vrijdag 5 December 1919 (in het eerste blad) te zien vermeld: “Ook te Heerenveen is een heusche Sinterklaas geweest en men had het luid gejubel der overgelukkige schare moeten hooren, waarmee door de kleuters de blijde inkomste van den braven Sint werd begroet.” Vervolgens wordt het volledige artikel uit het Nieuwsblad van Friesland van 2 december 1919 letterlijk overgenomen.
Een tweede reden om het tot een ‘bijzonder’ gebeuren te bestempelen ligt in een royale advertentie van de pas opgerichte ‘Winkeliers-Vereeniging’ in het Nieuwsblad van Friesland van vrijdagavond 21 november 1919, tweede blad. Daarin wordt over de breedte van de kolommen 4, 5 en 6 (17.1 cm breedte) een in het oog springende tekst met illustratie van 18.5 cm hoogte geplaatst, met als slogan: St. Nicolaas komt !
Om het tot de meest ‘bijzondere’ gebeurtenis te kunnen bestempelen moeten alle credits worden gegeven aan de in tekst genoemde fotograaf. Hij kan geen persfoto afleveren, omdat het Nieuwsblad van Friesland in dat jaar nog geen foto’s in haar krant publiceert. De illustraties in de berichtgeving worden uitsluitend gevormd door zogenaamde ‘cliché’s’, die binnen het zetwerk zijn opgenomen. Er zit voor fotograaf Visser dus niets anders op, dan de prent af te drukken en te bewaren om mogelijk in kleine kring te kunnen laten bekijken.
Nu - vele jaren later - beseffen we dat de afbeelding is genomen voor de noordelijke helft van het stationsgebouw. Een detail van een prentbriefkaart uit die periode geeft ons de zekerheid door vergelijking van de architectonische vorm van de raamnissen en de plaats van de muurankers. Een medewerker van het museum heeft deze opname van J.M. Visser in het fotoarchief ingevoerd en daaraan als bijschrift op de achterkant van fotokaart nr. 07105 in algemene termen toegevoegd: “Aankomst Sint Nicolaas bij ‘t Spoor. Voor de 1e keer in haar bestaan organiseerde de H’veense Winkeliersvereniging Sinterklaasfeesten. Foto Sint bij intocht bij het station vergezeld van de heer Fokke Groen. De schimmels afkomstig van Bauke Woudstra uit Brongerga, en vroeger eigendom geweest van burgemeester H.W. de Blocq van Scheltinga van Schoterland. 29 nov. 1919.”
Uit vergelijkend internetonderzoek lijkt het erop, dat St. Nicolaas en zijn knecht worden afgehaald door een eenvoudige, doch functionele zgn. ‘glaslandauer’ die zowel dicht als half open kan worden gereden.
Overigens bestaat er nog een tweede foto van deze unieke gebeurtenis, welke staat afgedrukt in het St. Nicolaasnummer van het advertentieblad ‘De Schakel’ van november 1956. De stoet ‘volgers’ heeft zich verplaatst naar het begin van de Dracht bij Hotel Groen, waar St. Nicolaas zal uitrusten van zijn lange reis. Ook deze foto komt uit de camera van de heer J.M. Visser.
Voor de goede orde bevestigen we nog even, dat de heer Fokke Groen in 1919 de exploitant is van ‘Grand-Hôtel Groen’ op de hoek van het Haringspad met de Dracht, tot 1893 bekend als ‘Het Heerenlogement’. Bauke Woudstra - de eigenaar van het paard - is de zoon van Jan Woudstra, geb. 1869 te Mildam, getrouwd in 1900 met Pietje Siebenga. Hij was van 1912 tot 1928 boer (veehouder-koopman) op Marijke Muoiwei 5 (bron: ‘t Gea van Bronger, blz. 238)
Over de precieze datum van stichting van de ‘Heerenveensche Winkelvereeniging’ hebben we geen bericht kunnen vinden. Wel is in het museum Willem van Haren aanwezig een ‘Officieel programma voor de Handel-, Nijverheids- en Industrie Tentoonstelling’, georganiseerd door de Winkelvereniging. Gezien de festiviteiten vanaf 27 juli tot en met 31 juli 1929 ter gelegenheid van de viering van het 10 jarig jubileum, kunnen we veronderstellen, dat in de zomer van 1919 de vereniging zijn eerste bijeenkomsten heeft gehad.
2013, december 1 - wibbo westerdijk - hip-backup, met dank aan Tiny van der Laan.
