HIP-TIME MAGAZINE 43
Het heeft maar een haartje gescheeld of deze nieuwbouw zou hebben gestaan aan de ‘Foytsstraat’. De directeur Gemeentewerken van Schoterland heeft namelijk voorgesteld aan B. en W. om het verlengde van de Van Dekemalaan vanaf de Van Riesenstraat tot aan de huidige Mr. Halbe Binnertsstraat, of eigenlijk tot aan de Verlengde Dracht “Foytsstraat” te noemen. Het college neemt die suggestie niet over en legt aan de raad de naam ‘Mr. Halbe Binnertsstraat’ voor. Dat voorstel wordt door de raadsleden positief gehonoreerd, vanwege de betekenis die mr. Halbe Binnerts voor Heerenveen heeft gehad met name voor het project ‘Heerenveen-één’.
Op 13 november 1929 gaat de raad van Schoterland met deze straatnaam akkoord. Er staat dan aan de oostkant van bovenstaande, beklinkerde straat in het meest noordelijke deel dan al een behoorlijk rijtje woningen, waarvan de bouw is begonnen in 1927. Dat jaar vinden we toestemming voor de bouw van de huisnummers 579c tot en met 579n. Voor een goede oriëntatie in de tegenwoordige tijd vertellen we u erbij, dat de huidige Sieger van der Laanstraat nrs. 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33 en 35 (alles oneven) dit rijtje dubbelwoningen nog steeds koestert.
Evenwel ..... niettemin ..... nochtans ..... zijn dat niet de huisnummers, die bij de systeemwijziging van begin 1931 zijn toegekend aan de Mr. Halbe Binnertsstraat. Uit de adresboekjes is dat op geen enkele manier terug te vinden, om de doodeenvoudige reden, dat er tussen 1927 en 1934 niet nog een adresboek is verschenen. Hoe zijn we dat dan te weten gekomen ? Wel door ‘dom’ geluk ! In een gesprek met een collega-vrijwilliger bij het museum Willem van Haren komt diens grootvader Fokke van der Werf ter sprake, die volgens het adresboek 1934 woont op het huisnummer Mr. Halbe Binnertsstraat 35. Kleinzoon Fokke de Groot, zelf ook bewoner geweest van de voormalige straat maar dan onder de gewijzigde naam Sieger van der Laanstraat, vertelt dat hij een kiekje heeft van het huis van pake en beppe met duidelijk het nummer 25 naast hun deur. Die kennis maakt ongelofelijk nieuwsgierig en bij het eerstvolgende bezoek aan het gemeentearchief vragen we de gezinskaart (over de periode 1920-1940) van Fokke van der Werf ter inzage. Bingo !!! In mei 1927 naar Heerenveen 579n (van nr. 658 = van Decamalaan); in 1929 wordt de straat Mr. Halbe Binnertsstraat genoemd; in 1931 Mr. Halbe Binnertsstraat no. 25 en op 15 juli 1933 vernummerd tot Mr. Halbe Binnertsstraat no. 35.
Dan de nieuwe stelling: als het huis van Fokke van der Werf deze behandeling heeft ondergaan, dan moeten de andere woningen uit 1927 hetzelfde hebben meegemaakt. Als steekproef twee andere bewoners: Ernst Ettema en Peter Kampman. Ettema woont eerst onder no. 579d, dan no. 5 en in 1933 op no. 15. Peter Kampman eerst no. 579f, dan no. 9 en in 1933 op no. 19. Klopt dus!
Het laatste probleem is tenslotte het ‘waarom’ van die tussentijdse vernummering. Ook daarvoor is een eenvoudige oplossing aan te wijzen. Tussen de Van Riesenstraat en de woning met nummer 1 liggen nog enkele bouwkavels en daar worden in 1933 nog een zestal nieuwe woningen opgericht. De verantwoordelijke ambtenaren zullen het wat slordig hebben gevonden om die huizen de nummers 0a tot en 0f toe te wijzen en daarom zal er zijn besloten een hernummering van de oostkant van de straat door te voeren. Merkwaardigerwijs is van een gemeenteraadsbesluit in die richting overigens niets te vinden in haar notulen. Waarschijnlijk is dat een gedelegeerde taak van de afdeling Gemeentewerken geweest, waarvoor evenmin verantwoording wordt afgelegd.
Het spits voor het bewoonbaar maken van deze nieuwe straat - als verlengde van de Dekemalaan - wordt door de ‘Onderlinge Bouwvereniging’ afgebeten bij bouwvergunning van 9 maart 1927. Het Nieuwsblad van Friesland van 11 maart 1927 maakt melding van het in ontwikkeling nemen van het westelijke gebied tussen rijksweg en spoordijk met de bouw van o.a. 12 woningen. De raad van Schoterland heeft in de vergadering van 16 maart 1927 besloten tot verkoop van bouwterrein aan de leden van de ‘Onderlinge Bouwvereniging’ te Heerenveen (L.C. 17-3-1927).
Dat aantal van 12 woningen komt overeen met de ambities van deze bouwvereniging om zes dubbele woningen te bouwen én ... laat dat nu precies de nummers zijn die bekend worden als Heerenveen (Verl. Dekemalaan) 579c tot en met 579n. Ze worden gebouwd bij vergunning 1691 d.d. 9-3-1927 door de ‘Onderlinge Bouwvereniging’ op kad. Heerenveen, sectie A, nr. 428. Die aanvraag is o.a. getekend door de secretaris van die Onderlinge: Karel Beck. Deze is zelf bouwkundig opzichter en treedt op als ‘bouwmeester’. Er wordt in korte tijd stevig doorgewerkt, want in mei trekken de eerste bewoners al in hun onderkomen. Eind 1927 is dit twaalftal woning volledig in gebruik genomen.
In 1928 worden daar nog aan toegevoegd een viertal met de nummers: 27, 29, 49 en 51, terwijl in 1929 daar nog bijkomen: 31, 41, 47, 53, 55, 61, 75, 77 en 99.
Helaas beschikken wij niet over een ledenlijst van deze Onderlinge om precies te weten, wie de pionier-bewoners van de nieuwe straat - met uitzicht op de spoorbaan - zijn. Wel wagen wij de veronderstelling, dat het tevredenheidsgehalte hoog is geweest mede door het gekozen lidmaatschap van de onderlinge vereniging. Enig zicht op sympathisanten van de Onderlinge krijgen we door de bewoners, die als pioniers de straat gaan bevolken. Een tussenconclusie daarbij is, dat het adresboek 1927 laat in dat jaar is verschenen. Wij stoelen die gedachte op de datum, dat de vergunning is afgegeven om te mogen bouwen: 9 maart 1927. In amper twee maanden is het toch niet mogelijk geweest om deze bouwstroom van 6 dubbelwoningen uit de grond te stampen. Het lijstje bewoners van 1927 ziet er dan als volgt uit - van noord naar zuid aan de oostzijde:
nr. 579c. E. van der Tuin, arbeider N.S.; nr. 579d. E. Ettema, metselaar; nr. 579e. H. P. Been, verzekeringsagent; nr. 579f. P. Kampman, timmerman bij de N.S.; nr. 579g. A. Oord, handelsreiziger; nr. 579h. IJ. Bosma, spoorwegarbeider; nr. 579i. C. Duursma, handelsreiziger; nr. 579j. H. van der Zwaag, timmerman; nr. 579k. D. de Vries, bouwkundig opzichter; nr. 579l. S. de Lang, letterzetter; nr. 579m. J. Swart, handelsreiziger en nr. 579n. F. van der Werf, meubelmaker. Een paar gezinskaarten van de families die vrij snel weer zijn vertrokken raadplegen we om te kijken hoe lang ze er hebben gewoond.
Hendrik Pieter Been met vrouw en drie kinderen komt in mei 1927 in huisno. 579e en verhuist 29 mei 1931 naar Apeldoorn. Cornelis Duursma, vrouw en twee kinderen betrekt de nieuwbouw 579i op 1 juni 1927 en begint op 7 september 1933 op de Heerenwal 35 een drogisterij is. Jan Swart is met vrouw en vier kinderen gekomen in augustus 1927 in huis 579m en besluit op 23 mei 1930 de verhuiswagen naar Leeuwarden te sturen. Hij is niet alleen handelsreiziger maar teven depôthouder-winkelier in chocola en suikerwerken.
Verder verdwijnen in de periode 1928 tot 1934 nog twee families, te weten E. van der Tuin en de bouwkundig opzichter D. de Vries. In een advertentie van de Hepkemakrant van 6 januari 1928 blijkt bewoner Ernst Ettema, Verl. Dekemalaan 579, al eerder van plan zijn werkmanswoning, voorzien van gas-en waterleiding en een vrije regenwatersbak te willen verkopen. Dat hij daarin niet is geslaagd mag blijken uit het adresboek van 1934.
De vervangende bewoners, die in 1934 in Mr. Halbe Binnertsstraat wonen en dus niet meer in de Verlengde Decamalaan, zijn: nr. 13. (oud nummer 579c) L. de Boer, brievenbesteller; nr. 17. (oud nummer 579e) W. Holtrop, hulpkeurmeester; nr. 25. (oud nummer 579i) J.M. Westhof, arbeider telegrafist; nr. 29. (579k) A. Hofstra, automonteur en nr. 33. (oud nummer 579m) H. Prins, kaashandelaar.
Er is alle kans, dat het echtpaar bij het tuinhekje van het pand 579d mevrouw en de heer Ettema zijn. Vanaf het ploegje nieuwsgierigen midden op de straat zijn ook nog zichtbaar enkele particuliere, eigen woningen, die in 1928 zijn gebouwd, te weten: nr. 27, 29. Het zijn er twee met een afwijkend dakprofiel en de bouwvergunningen geven daarvan de details. Vergunning 1824, d.d. 6-6-1928 staat op naam van K. Beuckens, melkventer, huisnr. 27, maar de aanvraag wordt gedaan door J. Ram, in 1927 vetsmelter en in 1934 winkelier in handwerken op de Dracht. De bouwmeester is in dit geval K. Telgenhof, timmerman op de Nieuwburen, die het blauwdrukontwerp van Bosma’s Architectenbureau, Dragten-Heerenveen, als leidend moet nemen.
Het pand daarnaast van vergunning 1862, d.d. 29-9-1928 op naam van D. Oostinga, nr. 29, tabakskerver, is ontworpen door bouwmeester H.J. Bakker te Knijpe, die enig commentaar moet verwerken van de Provinciale Friesche Adviescommissie ter wering van Inbreuk op de Schoonheid van Stad en Land. Een deel van de eisen van de adviescommissie zijn naderhand weer ingetrokken, omdat de eigenaar en zijn raadgever doorslaggevende argumenten op tafel hebben gelegd. Zo wil de eigenaar geen zijraam in de westelijke gevel, omdat deze op de kant van de erfscheiding zit. Die eis wordt dan ingetrokken.
Jammer genoeg zijn er niet meer details van de bewoning te ontdekken, waardoor we tot de slotsom komen dat deze foto eind 1928 is gemaakt. Deze sepiakleurige prentbriefkaart ‘Verl. Decamalaan’ uit de collectie Leo Leenes (code LL 79, uitgave van G. Brouwer & Zoon, Heerenveen, en met een datumstempel uit 1929) bevindt zich in het museum Willem van Haren.
Terwijl de voortuintjes van de woningen een beginnende begroeiing laten zien en een hekwerkje deze scheidt van het trottoir, is eraan de overkant van de straat nog slechts een kale berm aan een ogenschijnlijk eindeloze gracht of wijk in zuidelijke richting. Op één van de bouwtekeningen wordt dat een ‘zijtak van de Molenwijk’ genoemd, en dat is terecht. De dwarsgracht van de Molenwijk, die loopt naar het verbindingsbruggetje van de Compagnonsstraat en de Van Dekemalaan en daar afbuigt in zuidelijke richting, is precies dezelfde waterloop.
Boven de horizon in het zuiden steekt een of ander gevaarte de lucht in, maar details zijn daarvan niet waar te nemen. Wanneer we de Historische Atlas van Friesland ter hand nemen en daarvan kaartblad nr. 183 opslaan (verkend in 1922) dan blijkt daaruit dat waar de Binnertsstraat de haakse verbinding maakt naar de Verlengde Dracht de letters ‘Wt M’ staan bij het symbool van een ‘windmotor’-watermolen. Maar oppervlakkig gezien lijkt het het meest op een gigantische boom, die wel eens gestaan kan hebben bij het voormalige molenterrein aan het einde van de Molenstraat. Zou er nog een 90+ Heerenvener zijn, die daaraan een herinnering kan hebben? De luchtfoto’s geven ons daarover geen uitsluitsel. Deze zijn óf niet oud genoeg óf ze laten dat gebied niet zien.
Het is duidelijk dat er in 1928 nog geen aanwijzingen zijn, dat de wijk langs de Verlengde Decamalaan binnen afzienbare tijd zal worden gedempt. Dat onderwerp komt misschien nog wel eens aan de orde bij een andere foto of ansichtkaart van deze straat.
2013, februari 3 - wibbo westerdijk - hip-backup (met dank aan Fokke de Groot)
