HIP-TIME MAGAZINE 40
In de verre verte spoedt zich de A7 richting Groningen. De vroegere Mobilisatieweg ligt daarmee evenwijdig en is herkenbaar aan de verspreide bebouwing, afgewisseld met een ‘miltvuurbosje’. Helemaal aan de rechterkant van de foto is een buurtschapje te zien. Dat moet Grootwijngaarden zijn! Dan een schitterende strook weilanden, die nu zijn ingewisseld voor de industriële jeuk van de jaren tachtig van de vorige eeuw: Bedrijventerrein De Kavels en Internationaal Bedrijventerrein Friesland. De plattegrond van Heerenveen noemt het al jaren ‘Gebied in ontwikkeling’.
Centraal ligt het terrein met het buiten Voormeer, aan alle zijden omgeven door wegen. De Rijksweg 32 met de latere status A-32 strooit haar geluid over een wijde omgeving mede veroorzaakt door de verhoogde ligging. Het fonkelnieuwe viaduct over de Compagnonsvaart en de verlengden van Heideburen en Nieuwburen degraderen Huize Voormeer tot een ‘woninkje’. De zichtlijnen vanaf het hoge bordes van het huis zijn inmiddels al enkele jaren doorbroken door de gebouwensoep van het bedrijventerrein Het Meer, met als topper de gebouwen van de rioolwaterzuiveringsinstallatie en de gemeentewerf.
Tussen het geboomte van Huize Voormeer en de voormalige tuinmanswoning perst zich de af-en aanvoerroute van én naar de RW 32, die de Voormeerweg doet invoegen in de richting van de rotonde en verder: Groningen, de Streek, Leeuwarden, Sneek en de Schans. Het verkeer van de richting Zwolle mag daar de RW 32 verlaten. Het is even turen maar dan zien we toch nog net even een klein stukje van de Buitensingel, welke verderop door een aftakking overgaat in de - doorsneden - Pastoriesingel. Dat weggetje is jarenlang een prima verbinding - zelfs zonder de voor ouderen bijna onneembare brug - naar het kerkje van Terband en verder. Aan de overzijde ligt de oprit uit én de afrit naar de K.R. Poststraat.
Voormeerszathe - een echte stelpboerderij - is in z’n nadagen van zijn bestaan, maar in de frontmuur zit nog altijd de eerste steen van 22 april 1875 met de naam van Marcus van Heloma, 69 jaar. Hij sticht de boerderij als veehouderij. Het bijzondere van deze boerderij is, dat het vóór 1934 in de gemeente Aengwirden ligt, terwijl de andere huizen aan de Heideburen in Schoterland hun belasting betalen. De grens tussen Aengwirden en Schoterland heeft dan nog steeds een enigszins grillig verloop. De eerste pachter blijkt IJde Keimpema per 2 maart 1876; de laatste is de familie Nijholt. Gelukkig heeft Rudolf J. Wielinga een hoofdstukje gewijd in ‘Voormeer, Heerenveen. Familiehuis van de Heloma’s’ aan de geschiedenis van de plaats, zodat we nu weten, dat het oorspronkelijke voorhuis van de boerderij in 1932 flink van aanzien is gewijzigd, o.a. door opbouw met een brede dakkapel. De sloop van de boerderij is door achterstallig onderhoud in 1997 onvermijdelijk geworden, maar er is een appartementengebouw in de vorm van een stelp voor teruggekomen.
Juist achter de tuinmanswoning zien we aan een zuid-noord lopend straatje het buurtschap van een vijftal woningen, welke hun nummers nu aan de ‘Voormeerweg’ hebben. Over die straatnaam zal verwarring kunnen heersen, want eerder wordt deze gebruikt voor de oostelijke toegangsweg naar de Rijksweg 32. Na de verwijdering daarvan is - overigens zonder straatnaamwijziging - die naam overgegaan op dat zestal woningen van het buurtschapje.
Achter die in schitterende tinten (is het voorjaar of herfst ? wat zijn dat die rosebloeiende struiken ? Japanse kers ?) getooide bomen aan de westkant van de rijksweg ziet u het restant van een vroegere wijk met de fraaie naam ‘Claes Schuitmakerswijck’. Eind 17e en begin 18e eeuw heeft ene Claes Claessen daar een scheepswerfje geëxploiteerd. In een civiele sententie uit 1732 treedt deze 76 jarige scheepsbouwer op als getuige. Het toponiem treffen we overigens al aan in het Floreenregister van 1700 en zelfs in een artikel (uit 1952) van D.M. van der Woude over een testament uit 1689 ...”gelijck ook het landt achter Klaes Schuytemakers bij Harmanus Marcy, meijerwijze gebruyckt...”
De doorgetrokken straat welke zich als een gebogen elleboog naar de twee bungalows voegt, heeft de naam Thorbeckestraat meegekregen bij raadsbesluit van 18 augustus 1958. Over de bungalows heen zien we de heerlijke, hokkerige ‘chaos’ van de achtertuinen van de huizen van de Nieuwburen. Op de voorgrond zijn de flats aan de Thorbeckestraat en de eerste straat van de Vlinderbuurt (Citroenvlinderstraat) van bovenaf te zien. Deze straten hebben hun toegangen door een afslag vanaf de A. Kuyperstraat.
Veel ouder zijn de huizen aan de Heideburen vanaf de Zonnebloemstraat, eerder Pastoriesingel tot de oprit naar Voormeerszathe. Op de foto zien we een rijtje van vijf huizen - thans genummerd 85, 87, 89, 91, 93, terwijl de boerderij het nummer 95 heeft gehad. Ooit heeft in huisno. 85 de broodventer Fokke Mulder gewoond, die een fervente aanhanger en propagandist is geweest van de principes van Edward Bellamy, bekend geworden om zijn utopische ideeën over een harmonieuze wereld.
Het huis no. 89 is rond 1875 door de gemeente Schoterland aangekocht en verbouwd tot woning voor de hoofdonderwijzer van school 2 aan het gemeenteplein. Tot 1915 heeft Sijbren Terpstra het als dienstwoning gebruikt en wordt hij opgevolgd door IJnze de Haan, de vader van Setske de Haan oftewel de bekende schrijfster Cissy van Marxveldt. Zelfs haar amant Leon van Beek heeft gezien zijn vermelding in de Personele Omslag van 1918 zijn voetstappen in het huis geplaatst. Hoofd der school J. van Tuinen is de laatste onderwijzer geweest, die er ambtshalve heeft mogen wonen. De adresboeken van 1938 tot en met 1964 geven de naam prijs van de professionele boekbinder S. Sijtsema als langdurige bewoner.
In het jaar 1991 is er in het museum Willem van Haren een expositie georganiseerd, welk van 10 maart tot 20 april luchtfoto’s heeft laten zien van de gemeente Heerenveen vanaf de jaren twintig én de technieken van het maken daarvan. Op deze tentoonstelling “Heerenveen in vogelvlucht” is ook deze prachtige kleurenopname te bewonderen geweest. Vervolgens is het gearchiveerd onder het archiefnummer G.20.065, waarbij de G staat voor Groot (groter dan A4-formaat). Jammer dat de fotograaf, die oog heeft gehad voor zoveel moois niet met naam bekend is.
