HIP-TIME MAGAZINE 38
Dracht omstreeks 1980
Sinds wanneer mogen moeders met kinderen in het fietszitje achterop een straat infietsen waar alleen gewandeld mag worden ? Rond 1980 wordt het steeds meer de gewoonte je van verkeersborden niets meer aan te trekken. Oom Agent wordt steeds minder zichtbaar in het straatbeeld en ‘wij vrouwen’ hebben qua emancipatie nog het een en ander in te halen, dus ... Gelukkig kan het Museum Willem van Haren met fotonr. 315 (formaat 18 x 11 cm) nog iets doen aan het normbesef van zich emanciperende vrouwen !
Nico P.W. Tiën komt in 1964 naar Heerenveen met het doel hier een Chinees Restaurant op te zetten. Hij vindt de heer P. Faber uit Zwolle, eigenaar van Dracht 126 bereid om naar de bouwadviezen van de Amstel Brouwerij N.V. te Amsterdam pand 126 te verbouwen tot Chinees Restaurant. Daarvoor is naaimachinehandelaar J.B. Koning de huur opgezegd en deze verhuist naar de Van Dekemalaan. Er is dan nog slechts sprake van een ‘normale’ gevel zonder al te uitbundige uitingen. Slechts een bord met gekalligrafeerde tekst “Chin. Ind. Restaurant” en vier grote letters van het woord “Azië” in rood-gele kleurstelling boven de toegangspartij. Haaks op de gevel een verlicht ornament met vier Chinese lettertekens. Wanneer precies de uitbreiding komt met het pand Dracht 128 (van kleermaker H.J. de Jong) is nog niet helemaal duidelijk maar in ieder geval ná 1974. Op 14 februari 1974 dient Tiën namelijk een aanvraag in voor een bouwvergunning, met de bedoeling de gevelpui te wijzigen door het maken van een luifel aan pand 126. De Provinciale Schoonheidscommissie is akkoord en aannemer Telgenhof gaat los. Op deze Dracht-promenade 128-126-foto heeft het Chinees-Indisch restaurant “Azië” van Nico P.W. Tiën met de oosters aandoende luifels over de gehele gevelbreedte van twee panden later duidelijk het punt gemarkeerd, waar de (Verlengde) Dracht voor gemotoriseerd verkeer moet afbuigen via de Pleinweg naar de Sieversstraat om het verkeerscirculatieplan te laten slagen. Parkeren op het Burgemeester Kuperusplein levert normaliter geen problemen op. Thans in 2012 profiteert de Wereldwinkel (nr. 126) daarvan bovenmatig.
De aanleg van het Burgemeester Kuperusplein komt - volgens ons Straatnamenboek - tot stand in het jaar 1952. In het begin slechts toegankelijk vanaf de Koornbeursweg wordt al snel de behoefte gevoeld een snellere verbinding te krijgen naar de kop van de Dracht. Er wordt besloten een doorbraak te maken ter hoogte van de zuidelijk gelegen tuin met serre van Woltman, de bewoner van het pand Dracht 103 tot 1941. In de periode 1953/54 wordt de Pleinweg aangelegd tussen Sieversstraat-Kuperusplein én de Dracht.
Merkwaardig is dat de linkerhelft van Tiën nu met Speelgoedwinkel ‘Okkitoys’ het adres Dracht 126a voert. Dat moet samenhangen met de opheffing van het nummer 128 als huisadres. Verbouwingen en samentrekkingen zullen de reden zijn. Dat dit op een “Saneringsplan Bebouwde Kom De Dracht” uit 1968 met huis-en kadastrale nummers nog niet het geval is, moge duidelijk zijn.
Dracht 124 wordt volgens adresboek 1964 bewoont door H. Schotanus, die als beroep laat registreren: lunchroomhouder. In het volgende adresboek is zijn plaats al overgenomen door K. Faber, die zich afficheert als cafétariahouder, en met hulp van dienstbode G. Poelstra zijn waren slijt. Met deze tweede horeca-gelegenheid, later met de naam “Lunchroom Klaas en Elly”, vlak naast “Azië” moet de periode nog aanbreken dat er sprake kan zijn van een ‘terrasvergunning’. Inmiddels is dat ook al weer verleden tijd. Over de handel van het daaropvolgende pand aan de westkant van de Dracht laat Feitze de Vries ons niet in het ongewisse; je bent tenslotte Batavus-dealer of niet ! Bovendien is Feitze al de derde generatie, die op deze locatie ‘in fietsen’ doet. Want wie anders is die Jan de Vries, die in 1921 al op de Verlengde Dracht 245 (nu Dracht 122) zich van een bestaat wil verzekeren als ‘rijwielhersteller, motoren, enz.’, dan een voorzaat van Feitze junior. Het steegje ten noorden leidt rechtstreeks naar de werkplaats, want na de winkeldeur eist de doorgang naar ‘achteren’ een behoedzame tocht langs alle uitgestalde fietsen en materialen. Vermoedelijk is de voertaal in de werkplaats ‘it Feensters’ geweest.
Het steegje voorbij is bijna driekwart van 20e eeuw in huisnr. 116 in manufacturen gehandeld door de familie Hollander. In 1927 zijn ze er al en wanneer ze precies gestopt zijn is nog niet duidelijk. Tegenwoordig in 2012 treffen we daar het schoenenmagazijn aan van Van Haren, welke eerder op de hoek van de ‘Boerenhek’ oftewel de Minckelersstraat is gevestigd geweest. Ook het steegje maakt inmiddels deel uit van de gevelwand door een constructie die een zelfstandig pand suggereert in ‘edele’ bouwstijl doch nu een etalage is van schoenwinkel van Haren onder nr. 120.
Met een Grundig-reclame aan de gevel mag je stellen, dat je te maken hebt met de radiohandel van Thijmen Kras (nr. 114). Bij de branchevervaging van de speciaalzaken wordt later meer en meer de term ‘electriciteitshandel’ gebezigd. Nog niet eens zo lang geleden heeft de familie Kras definitieve uitverkoop gehouden. De tijd blijkt hen vooruitgesneld en het tempo van de nieuwe innovaties zal te hoog zijn geworden. Jammer ! De één zijn dood, is de ander z’n brood ! Het geldt in dit geval voor de winkel van Liz-Mode, waarvan de eigenaresse als Overdiep door het leven gaat. Eigenlijk behoort tot dit perceel ook het huisnummer 112, welke volgens de ‘Concordans op de Huisnummering’ van archiefbeambte Jan Werkman in 1996 als ‘woning en winkel’ worden beschouwd.
Op vroegere kadastrale plattegronden - de jongste die we hebben geraadpleegd is uit 1968 - komt dan een zeer smal steegje. Deze blijkt de toegang tot de thans niet meer bestaande huisnummers 112, 110 en 108 te zijn geweest. In die concordans zijn de nummers 110 en 108 in 1930 als vervallen verklaard. Liep het steegje, dat eenmalig in een archiefstuk “Juffersteeg” wordt genoemd, vóór 1934 door tot aan de Molenwijk, na de demping is van enige bewoning niet meer gebleken. De naam “Juffersteeg” heeft nimmer een officiële status verworven.
Op de noord-oostelijke hoek daarvan staat het pand met kadastraal nummer A-254, welke in het dienstjaar 1873 uiteindelijk wordt verkocht. De nieuwe eigenaar is Neeltje Klazes Blauw, de weduwe van Bouwe Siegers van der Laan, die onder het beroep ‘slagterin’ te Nijehaske staat vermeld. Zij koopt het om haar zoon Franke Bouwes van der Laan (23 jaar) de kans te geven zelf een slachterij te beginnen en verkoopt het in dienstjaar 1885 aan hem. Tot mei 1920 heeft hij daar een slagerij in gedreven. Op 30 april 1920 wordt de slagerij geveild door deurwaarder P. Molijn. De opbrengst is fl.10.551,- en de heren S.H. van der Laan, veehouder te Nijehaske en R.J. Smilde, slager aan het Breedpad te Heerenveen, worden eigenaren. Zij verhuren het aan een nieuwe gebruiker. K.K. Eppinga, die in de Personele Omslag van 1921 opduikt en zich bezighoudt met een koopmanschap in manufacturen. Aan een ‘gedeeltelijke vernieuwing’ in het dienstjaar 1921 door de heren Van der Laan en Smilde is geen bouwvergunning te pas gekomen, maar is blijkbaar nodig geweest om het te kunnen verkopen aan de heer Eppinga. Dat is in het dienstjaar 1923 gebeurd. Zoons Bertus en Albert zetten na de dood van vader de zaak voort en in de jaren zestig van de 20e eeuw komt er zelfs een bedrijfsleider met de naam D. Brinksma.
Vanaf 1930 komt het voor onder het huisnummer 106 en dat is het thans ook nog. Op dit ogenblik in 2012 staat er nog op de gevel ‘Cecil’, maar ook hangt er een bord ‘Te Huur’. Deze ‘Cecil Store Heerenveen’ is het type ‘Online webwinkel voor Dameskleding’. Zachtjes geloven we dat de huurprijs de verwachtingen én de resultaten verre heeft overtroffen. Een dreigend faillissement .....?
In de tijd dat Meubelhandel Borger (zie de verticale letters boven het hoofd van de ondeugende fietsster) er z’n zeer uitgebreide vestiging heeft gehad zijn de nummers 102, 104 en 106 samengevoegd geweest. De nummers (100, 102) en 104 worden nu gevoerd door de landelijke drogisterijketen met de ETOS-winkelformule.
In de tijd dat zelfstandige winkeliers de panden in gebruik hebben gehad, heeft no. 102 - waar de Romkessteeg langs loopt - de stoffenverver N.F. Bakker onder oudere huisnummers (ca. 1910 - ca. 1925) en daarna Jan Muntendam, winkelier (ca. 1926 - ca. 1949) gerieft. Voor no. 104 is de muziekhandelaar L. Lampmann zeer lang (ca. 1922 - ca. 1949) en daarna Jan Muntendam als winkelier in manufacturen (ca. 1950 - ca. 1970) gebruiker geweest.
Steken we de straat over naar de oostkant dan treffen we daar het reclamebord van de HEMA, welke een flinke gevelbreedte heeft gekregen. De woningkaart noemt het een winkel met bedrijfs-, c.q. bovenwoning en showroom met het bijpassende huisnummer Dracht 93, met inmiddels uitbreiding door nrs. 95-97. In november 1959 kondigt de fa. J.D. Brinksma aan, dat zij een zelfstandige HEMA-vestiging gaat worden. De naam Hollandsche Eenheids Maatschappij Amsterdam blijkt te moeilijk om te onthouden, maar die eerste H staat vanaf dan natuurlijk voor Heerenveen ! Na een verbouwing opent in mei 1960 eigenaar A. Brinksma het bedrijf, nadat dochter Tineke hem de sleutel heeft aangeboden onder de muzikale klanken van de brandweerdrumband “De Ramoneurs”. Brinksma treedt in de traditie van de ‘grote’ zaak, die eerder op deze locatie is gevestigd door manufacturier Jeroen de Vries. Deze stuurt vanaf 1921 het legendarische ‘Magazijn De Zon’ aan met een breed assortiment: manufacturen, gemaakte goederen, bedden, tapijten, ledikanten, confecties en lingeries.
Ten zuiden van de huidige HEMA kennen we thans ook al weer een reeks van jaren de landelijk electronicaketen van Dixons, welke volgens de bedrijfsinformatie gebruik maakt van Dracht no. 99. In 1985 adverteren ze al met fotografische apparatuur.
Blijven aan de oostkant over de nummers 101 en 103. Volgens Kruidvat is hun werkadres Dracht 103, zodat we moeten aannemen, dat nummer 101 in een vroegere fase van die grote winkel reeds is opgenomen in het totaal van de discount Albrecht of Aldi. Zelfs eerder vinden we dat no. 101 reeds onderdeel is geweest van meubelhandel Borger, die in de beginjaren zeventig in de restanten van de befaamde Hesselhuizen (1872 gebouwd) zeer luxe meubelen verkoopt. Kort daarvoor spreekt de woningkaart ook nog over het gebruik als Administratief Centrum “Zuid-Oost Friesland” (en voor het eerst in de gemeentegids van Heerenveen 1981/1982) en van het kantoor van de A.N.O.Z. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het oorlogsverleden van het pand met no. 103.
Als afsluitende conclusie mogen we rustig stellen, dat de bouwkundige ingrepen op dit zuidelijke deel aan de oostkant van de Dracht dermate groot zijn geweest dat niets meer herinnert aan de prachtige ansichtkaarten van de eerste helft van de 20e eeuw.
2012, december 23 - wibbo westerdijk - hip-backup
