HIP-TIME MAGAZINE 22
Wie ontvangt er nou niet graag een tevredenheidsbetuiging ? Wij in ieder geval wel ! Het overkomt onze website als op 20 juli j.l. de heer J. Koopman te Heerenveen mailt, dat hij met veel genoegen onze website heeft bekeken. Als dank en natuurlijk ook omdat hij het zelf een prima tekening vindt, stuurt hij een getekende skyline waargenomen door een raam van één der bovenste verdiepingen van het ziekenhuis aan de Thialfweg. Aan de ondertekening ‘vanuit z’huis heerenveen’ (linksonder) ziet u dat het in ‘66’ is geweest. Zo’n uitzicht van een panoramische kwaliteit benadert een vogelvluchtopname. Het is niet alleen leuk om te bewaren door de Werkgroep Oud Heerenveen, maar zeker de moeite waard om te delen met andere bezoekers van de website. Temeer daar het een betrekkelijk jong beeld is van het Heerenveen met de kenmerkende gebouwen, die velen zullen herkennen.
Laten we ze nog maar weer eens benoemen van links naar rechts. Prominent de ‘Watertoren’, gebouwd in 1914 op de westelijke rand van het Gemeenteplein naar het ontwerp van de gerenommeerde architect Roelof Kuipers uit Gorredijk. Na buiten gebruikstelling door het Waterleidingbedrijf Friesland verkoopt deze instelling in 1974 de 42 meter hoge toren aan de gemeente Heerenveen. Vanuit de Heerenveense politiek en gemeenschap ontstaat er fel verzet tegen de door de gemeente gelanceerde afbraakplannen. Een actiecomité wil het beeldbepalende pand behouden voor het ‘dorpsgezicht’. Na slepende en slopende procedures krijgt sloop de voorkeur van de raad met slechts één stem meerderheid. In 1980 kost het nog flink veel moeite om het gebouw te onttakelen. Op 1 oktober 1980 is de watertoren onthoofd ! Illustratief voor de ontwaarding van de Nederlandse gulden is het gegeven, dat de watertoren is gebouwd voor fl.20.900,- en dat voor de afbraak in 1979 een krediet is beschikbaar gesteld van fl.400.000,-.
Vlak naast de watertoren ontwaren we het spitse torentje van het postkantoor. Daarvan is bekend, dat tijdens de uitvoering van het plan van rijksbouwmeester C.H. Peters nog wordt besloten een toren bij het gebouw te plaatsen voor het invoeren van de bovengrondse telegraaf-en telefoonlijnen. De aanbesteding van het basisplan dateert van 15 januari 1913 en het complete postkantoor wordt in gebruik genomen op 1 mei 1914. Het markante en zelfs deftige gebouw heeft samen met het belastingkantoor, Oenemastate, R.K.-kerkje, watertoren en bewaarschool het aanzien van het plein bepaald. In 1968 is het ruimtegebrek zo nijpend geworden, dat het door de directeur als niet meer representabel, verouderd en onpraktisch wordt gekwalificeerd. Een aantal jaren bestaat er onzekerheid omtrent het lot van het verlaten gebouw. De belangstelling voor overname blijkt niet groot genoeg. Zelfs de bouwkundige ingenieurs T. Brouwer en G. Kiestra hebben in 1972 in een afstudeerproject bezwaar gemaakt tegen de afbraak, maar weten niet voldoende te overtuigen. In 1974 wordt het pand gekocht door projectontwikkelaar Dijkoma-beheer b.v., die de afbraak van het postkantoor uitvoert. Op 15 december van dat jaar sneuvelt het bekende torentje. De op deze plaats geprojecteerde flats weten architectonisch nimmer te overtuigen, niet voor het exterieur, doch evenmin voor wat betreft het interieur met de nodige niveauverschillen.
De contouren volgend treffen we centraal de ‘trots’ van Johannes Sytses Crack (c. 1600 - 1652): het grietmanshuis ‘Crackstate’, gebouwd in 1648, met een toren welke naar alle windrichtingen - aangegeven door de windvaan - het vrije uitzicht heeft om de familiebezittingen te kunnen overzien. Vermoedelijk heeft in de koepeltoren aanvankelijk één enkel luidklokje gehangen, welke door de Heerenveense gemeenschap - na een vroege poging daartoe in de beginjaren vijftig van de 20 eeuw - tenslotte wordt overklast door een carillon van bijna 50 klokken, welke vlak voor kerst 1962 aan de gemeente wordt overgedragen. Een tweede initiatiefgroep in de beginjaren tachtig heeft zich sterk gemaakt voor aanpassing en verbetering met de Aktie Crackstate Beiaard. Eind oktober 1985 kan dan het geheel vernieuwde carillon, welke zowel handmatig als electronische kan worden bespeeld in gebruik worden genomen met een concert door beiaardier Wijnands.
Zeer prominent, bijna beeldoverheersend zijn de kantige contouren van de katholieke kerk. De toren van de hervormde kerk is in 1964 afgebroken en het kerklichaam van de nog niet afgebroken kerk is vanuit dit perspectief niet meer zichtbaar. Het lijkt bijna symbolisch voor de ontwikkelingen van de komende jaren, immers in 1969 volgt de totale vernietiging van dat godshuis. De jeugdige ‘Heilige Geest’-kerk is in 1932 tot stand gekomen en ondergaat haar consecratie op 15 mei 1933. Sindsdien wordt de skyline van Heerenveen meebepaalt door een 56 meter hoge toren boven de westkant en een kleinere toren boven de oostkant van het gebouw.
Tenslotte vereeuwigt de heer Koopman de duidelijk dichterbij staande molen ‘Welgelegen’ aan de Tjepkemastraat. De molen heeft zich mede door een zeer actief stichtingsbestuur en een niet minder actieve (vrijwillige) molenaar een vaste plaats in de monumentengebeurtenissen van het Heerenveen verworven. Het is bijzonder om te zien, dat achter de naar benedenstaande wiek de arm van een enorme bouwkraan zichtbaar is, die vermoedelijk bezig is in de buurt van Mariënbosch, mogelijk bij de aanleg van de brug die de Trambaan verbindt met de K.R. Poststraat.
Aanvulling door dhr. Koopman : De bouwkraan is naar ik mij herinner gebruikt bij de eerste nieuwbouw van Marienbosch, op de plaats van het afgebroken huis en tuin van dr. Smook.
Zelfs op deze tekening wordt nog eens duidelijk hoe groen Heerenveen is in de lagere regionen van de gebouwde omgeving. De heer Koopman is er uitstekend in geslaagd, datgene wat prominent hoort te zijn er ook belangrijk te laten uitzien. Proficiat en bedankt !
2012, augustus 12- wibbo westerdijk - hip-backup
