Kuiper Herenwal. Sociëteit 1819
In 1819 koopt een aantal Heerenveense notabelen de “huysstede” van Jacob Klazes Hoogeveen, veenbaas bij de Schoterandse Veencompagnie.
Het pand aan de Herenwal nummer 4 wordt afgebroken en er komt in opdracht van de notabelen een herenhuis in neoclassicistische stijl voor in de plaats.
Het huis biedt 30 jaar lang onderdak aan sociëteit De Eensgezindheid. Anthony Winkler Prins (samensteller van de naar hem genoemde encyclopedie) is geruime tijd een prominent lid geweest.
Politieke onenigheid leidde ertoe dat de herenclub in 1846 uit elkaar spatte.
In 1855 is de Koninklijke IJsvereniging Thialf hier opgericht.
In 1934 betrekt de Raad van de Arbeid het pand en in 1941wordt het eigendom van meelhandel Yme Kuiper.
Begin 21e eeuw is in opdracht van Kuiper Verzekeringen het pand grondig gerestaureerd en in oude glorie hersteld.
Kuiper Breedpad Het Groote Huys - 1750
Houthandelaar Dirk Beerns -die zich later Drijfhout noemt- koopt in 1744 het aan het Breedpad gelegen adellijk huis Brandenburchs Hoff.
Dit in 1640 gebouwde huis laat Drijfhout in 1750 afbreken en geeft opdracht er een nieuw huis neer te zetten dat meer bij zijn status past. In de nieuwe woning laat hij een door Dirk Danzer van de Makkumer aardewerkfabriek Tichelaar gemaakt tableau met een afbeelding van Drijfhouts nieuwe vlaggenschip “d’Houtmolen” aanbrengen. Het tableau “De thuiskomst van de verloren zoon” krijgt er ook een plek.
Notaris en wijnhandelaar Johann Georg Semler laat het pand in 1800 verbouwen tot de huidige staat. In 1827 koopt houthandelaar Siebe Tuymelaar het huis dat dan in de volksmond de naam Tuymelaarshuis krijgt.
In 1884 verkopen de erven de woning aan Mejuffrouw Hobbine Daniëlle van Heloma, die er tot haar overlijden in 1916 blijft wonen.
In 1972 kopen A. en J.A. Kuiper Het Groote Huys. Het wordt aangepast voor kantoorgebruik, met behoud van zoveel mogelijk oude elementen.
Huize Voormeer 1755
Afb. 1: J. Stellingwerf, 1723 Afb. 2: Circa 1780 (maquette door R.J. Wielinga)
Afb. 3: Voormeer, 2013 Afb. 4: Tuinmanswoning 2022
* In het begin van de zeventiende eeuw bewoonde jonker Gerryt Sickinga de zgn. “Jonckershuijsinge” [Jonkershuis] aan de Schoterlandse Compagnonsvaart. In 1713 werd het huis eigendom van koopman Johannes de Jong, die het de naam “Voormeer” gaf vanwege het uitzicht op een aantal veenmeren in de richting van Oranjewoud (afb. 1).
* Zijn enige kleindochter, Anna Maria de Jong, groeide als weeskind hier op. Zij trouwde in 1752 met de in Wolvega wonende vervener Nicolaas van Heloma. Zij lieten in 1753 “Voormeer” afbreken en het huidige pand oprichten, dat in 1755 gereed kwam (afb. 2).
* In het stucwerk in de hal herinneren twee spiegelmonogrammen met hun initialen en een alliantiewapen aan de opdrachtgevers. De hal, twee kamers en de zaal zijn voorzien van stucplafonds in rococostijl. In die van de oostelijke voorkamer zijn de vier jaargetijden weergegeven. De zaal in het achterhuis heeft bovendien een gestucte schouw met aan weerszijden twee gestucte pronknissen in rococostijl. Deze nissen zijn uniek in Nederland. De wanden van de oostelijke voorkamer zijn behangen met achttiende-eeuws goudleerbehang.
* In 1846 werd het voorhuis met een extra verdieping verhoogd en werden alle vensters verlengd en door ramen in empire-stijl vervangen (afb. 3). Tevens werd de tuin in landschappelijke stijl aangelegd, waarbij misschien de landschapsarchitect L.P. Roodbaard was betrokken.
TUINMANSWONING
Omstreeks 1852 werd de tuin naar het oosten toe uitgebreid en werd er een tuinmanswoning gebouwd (afb. 4). De voorgevel was opgetrokken in rode en de overige gevels in gele baksteen. In de negentiende- en twintigste eeuw zijn de gevels regelmatig witgeschilderd, waardoor het leek alsof de gevels gepleisterd waren. Tijdens de restauratie in 2022 is de voorgevel in de kleur van de rode baksteen en zijn de overige gevels in de kleur van de gele baksteen geschilderd.
Het complex is van rijkswege beschermd als een kleine buitenplaats.
Literatuur
“Voormeer Heerenveen, familiehuis van de Heloma’s”
“Tuinmanswoning Voormeer Heerenveen” in de Veenbrief van september 2022
Download brochure
Het Posthuis 1885
Herberg Het Posthuis bestond al aan het eind van de 17e eeuw, toen het een halte van de postkoets en wisselplaats voor de paarden aan de hoofdweg van noord naar zuid door Friesland was.
In het midden van de 18e eeuw wordt twee maal per week een postdienst te paard ingesteld tussen Leeuwarden en Zwolle, waarbij Het Posthuis een pleisterplaats is.
Tot de komst van de spoorwegverbinding in 1868 eerst tussen Zwolle en Heerenveen en korte tijd later tot aan Leeuwarden, verzorgen postkoets en diligence van Van Gend & Loos de postdienst en het reizigersvervoer.
In de loop der eeuwen hebben veel kasteleins en kasteleines het Posthuis beheerd en er evenementen georganiseerd als harddraverijen (de Zilveren Zweep), biljarttoernooien, schaatswedstrijden, enz.
Op 17 januari 1884 wordt door zeven Heerenveense notabelen bij publieke veiling het Posthuis aangekocht voor de som van 9000 gulden en gaat het over in handen van de Naamloze Vennootschap Posthuis. De NV geeft Architectenbureau J. v.d. Goot en N. van Kleef uit Hengelo opdracht een definitief ontwerp te maken voor nieuwbouw. Aannemersbedrijf J. en S. Timmenga uit Oosterend bouwt het nieuwe Posthuis. Een jaar later is op 15 januari 1886 de officiële opening. Boven de ingang wordt een naamplaat van Gildehausersteen geplaatst met "Posthuis". In het topgeveltje staat "1885”.
Heerenveense School 1907
Bron: Collectie Museum Heerenveen
In 1905 lanceert de gemeente Schoterland een plan voor een nieuw schoolgebouw ter vervanging van de in 1875 door aannemer Lolke Gerrits Visser uit Oldelamer gebouwde MULO.
In 1882 maakte groei al uitbreiding noodzakelijk. Het plan behelst een schoolgebouw voor lager onderwijs en een verdieping op het middengedeelte bestemd voor de MULO.
Op 8 mei 1907 wordt door de gemeente de bouw aanbesteed voor een 13-klassige school met gymnastieklokaal voor een MULO-school en twee lagere scholen.
Het werk wordt gegund aan Geert Alles van der Wal uit Kootstertille en Geert Klazes Postma uit Twijzel voor f 48.770,00.
In 1908 is het gebouw klaar. In 1954 krijgt de school door uitbreiding van de verdieping zijn huidige aanzien.
Als medio 1980 de (inmiddels MAVO)-school naar een groter gebouw verhuist komt de ruimte beschikbaar voor Museum Willem van Haren, Creativiteitscentrum De Cirkel (nu: Ateliers Majeur) , de VVV en de Stichting Historie Heerenveen.